Мин бииргэ үөрэммит до5орум, айыл5аттан талааннаах бэйиэт, мусукаан, бөлүһүөк Виталий Власов- Былаас туһунан уонна кини бу аан бастаан туруорбут муусука до5уһуоллаах Былатыан Ойуунускай "Дьулуруйар Ньургун Боотур" олоӊхотун маӊнайгы ырыатын туһунан санаабын этиэхпин санаатым. Ол са5ана, 1995 сыллаахтан ЯГУ-га Саха салаатыгар үөрэнэр эрдэхпититтэн Былаас ураты туһунан көрүүлээх, куруук сүбэлиир-амалыыр, киэӊ кө5үстээх, дириӊ билиилээх этэ, учууталлар, уһуйааччылар кинини кытта өр сэһэргэһэр, ытыктыыр, убаастыыр "үөрэнээччилэрэ" этэ. Кини искусство бары хайысхатыгар тус көрүүлээх, саӊа санаалаах.
Дьэ онон, бу сырыыга "Ноо!"- дии дии бу дьыл ыам ыйын 12 кунугэр Саха тыйаатырын киэӊ киэлитэ кэлбит элбэх дьонтон кырдьык да кыараабыкка, кыччаабыкка дылы буолла, ыһыах кэриэтэ сахам дьоно барахсан лыык курдук ыга анньан кэллэ, үмүөрүһэ түмүстэ. Бу кун долгутуулаах этэ- өтөрүнэн буолбатах улахан история5а киирэр түгэн, боруобалаан көрүү, олоӊхолоон холонуу, өссө буолан- аан бастаан олоӊхо муусука до5уһуоллаах тэрээһинэ. Маны барытын иилээн- са5алаан, тэрийэн, уйан, салайан таһаарда, күн сирин көрдөрдө- Таатта талыы чулуута, мусукаан, бэйиэт, салайааччы Битээлий Былааһап.

ОЛОҤХО: ДОРҔООН УОННА ДОҔУҺУОЛ

Олоҥхо саха киһитэ быдан былыргыттан аан дайдыны анаарар ураты тыыныгар, өйүгэр, санаатыгар - мифологиятыгар олоҕуран, омук болкулуорун үгүс көрүҥүн үксүн биир кэлимсэ түмэн илдьэ кэлбит сүдү айымньы буолар. Суруга суох саха омуга өбүгэтин үйэлэргэ муспут барҕа баайын мындыр өйүгэр тутан, биир саанырга түммүтэ. Ол эрээри, олоҥхо тыыннаах эйгэтэ сүүрбэһис үйэ иккис аҥаарыттан мөлтөөн барбыта. Манна олох-дьаһах, идиэйэ сүрүн тосхоло уларыйыыта улахан оруолу ылбыта. Толорор үөрүйэх тыыннаах ситим күүһүнэн бэриллиитэ үрэллибитэ, идэтийбит олоҥхоһут дьон ахсаана лаппа аҕыйаабыта. Ыллыыр, туойар дьоҕурдаах дьон олоҥхоттон сыыйа тэйэн, аналлаах дьарык гыммат буолбута. 2005 сылга олоҥхо ЮНЕСКО анал номинациятын ылыаҕыттан аныгы кэм арҕаһыгар, сүүрбэ биирис үйэ сүүһүгэр иккис тыына киирбитэ. Ол эрээри, урукку курдук аныгы саха киһитэ олоҥхону сатаан истэр дьоҕура уһукта илик диэтэххэ олус сыыспатым буолуо...
Өрөспүүбүлүкэ анал бырагыраама ылынан, үп-харчы көрөн олоҥхо тиллэр тиһигин оҥоро, уһуктар ыллыгын торумнуу сатыыр. Олоҥхо тыйаатыра тэрилиннэ, олоҥхону чинчийии дириҥиир (Гуманитарнай чинчийэр үнүстүүт, Хотугулуу-илиҥҥи бэдэрээссийэлии үнүбэрсиэт Национальнай оскуола үнүстүүтэ), үнүбэрсиэккэ анал үнүстүүт (Олоҥхо үнүстүүтэ) аһылынна. Саха сиригэр "Олоҥхо" ассоциацията тэрилиннэ, олоҥхо ыһыаҕа ыһыллар буолла. Олоҥхону үйэтин тухары үөрэппит, чинчийбит бэрэпиэссэр В.В. Илларионов билигин даҕаны тиһигин быспакка, сылайар, элэйэр диэни билбэккэ, олус бэриниилээхтик туруулаһар, тэрээһиннэри тэрийсэн сүүрэр-көтөр. Саастаах дьон ол тэрээһиннэргэ сылдьар, истэ-билэ сатыыр. Арай эдэр көлүөнэттэн, ыччат, оҕо дьонтон олоҥхону истээччи, олоҥхонон тыыннанааччы, утаппыттыы ылынааччы соччо биллибэт...

Олоҥхо дууһата - муусука

Ыам ыйа – сандал саас кэлиитэ.
Быйылгы саас саха дьонугар биир кэрэ түгэни бэлэхтээтэ. “Олоҥхо” тыйаатырын дириэхтэрэ, бэйиэт, муусука айааччы Битээлий Былааһап Улуу Ойуунускай үйэлэргэ өлбөөдүйбэт “Дьулуруйар Ньургун боотур” олоҥхотун маҥнайгы ырыатыгар муусука суруйан, уон икки олоҥхоһут, Ньукулай Бөтүрүөп салайар саха оркиэстырын, Ааана Туомускайа-Күөрээкинэ хотуннаах “Кыл Саха” кырыымпаһыттарын, аатырбыт хомусчуттар доҕуһуолларынан Саха тыйаатырыгар “Дьулуруйар Ньургун Боотур” олоҥхону туруорда.
Улахан сүүгүн-сааҕын, биллэрии суоҕун үрдүнэн, тыйаатыр көрөр саалатын ыы-быччары олорор да, турар да миэстэ суох курдук элбэх киһи кэлбит. Тыйаатыр кыаҕын таһынан көрөөччү кэлэн, уулуссаҕа да хаалан хаалбыт, хомойбут киһи да кэмэ суох.
Олоҥхоһуттар – артыыс буолбатахтар. Журналист Миитэрэй Бэстиинэп, быраас Дьөгүөр Барыыһап олоҥхолуу кэлбиттэрин көрөн бэрт үгүс киһи соһуйда.

Саха киһитэ күүтэр-кэтэһэр үгэстээх. Ол кэмэ кэллэ эрэ – кинини ким да туппат, туох да мэһэйдэспэт. Ыам ыйын 12 күнүгэр Саха тыйаатырыгар дьон олоҥхо истээри лыык курдук мустан, бэл киирэр аан хатаммытыгар итинник дии санаатым.
Виталий Власов маннык курдук киэҥ хабааннаах, саха астынар гына толкуйдаан таһаарбыта – “Олоҥхо – олоххо” диэн ааттанан, чахчы айымньыттан эрэ ураты, толорууттан эрэ үрдүк, эйгэттэн эрэ истиҥ буолла ээ. Былатыан Ойуунускай “суоһурҕанан олорон, отут суол олоҥхоттон” оҥорон таһаарбыт олоҥхотун маҥнайгы ырыатын биир да тылын көтүппэккэ толордулар! Көрөөччү буоллар олорор сир ордумуна – ханна түбэһиэх олорон истэ, турааччы туран эрэ көрдө-иһиттэ, төннөөччү да өттө аан диэки барыан баҕарбатах киһи майгытынан: “аны да көрдөрөллөр ини” дии-дии төнүннэ. Былыргыны билбит суох эрээри, улахан олоҥхоһут киэһэлэригэр дьон мустуутун син маннык курдук кэпсииллэр дии. Онуоха эбии биһиги Сахабыт тыйаатыра барахсан киччим да санааны сатаан харыстыыр эйгэлээҕэ – ханан да кыараҕас баарын, кыбыллан олоруу санаатын үөскэппэтэ ээ. Ол да гыннар, балаҕан иһин толору тунуйбут кэтэһии-манаһыы, туох эрэ күндүнү, күүтүүлээҕи кэтэһии. Событие саҕаланна!

80-с сыллардааҕы тыа кулуубун эйгэтэ...
Биир туун уhуллубут сэмэй видео-килиип. 10 ырыа.
Режиссер Юрий Бережнев. Сыырдаах, 27.04.2017

Ыам ыйыгар төрөөбүт күннэээхтэри эҕэрдэлиибит!

Баланова Василина Васильевна Ыам ыйын 3 күнэ
Маркова Ньургуйаана Ариановна Ыам ыйын 4 күнэ
Тытыгынаев Иннокентий Борисович Ыам ыйын 7 күнэ
Белолюбский Михаил Михайлович Ыам ыйын 13 күнэ
Оленова Алена Владимировна Ыам ыйын 14 күнэ
Макаров Валентин Валентинович Ыам ыйын 15 күнэ
Халильрахманова Сардаана Игоревна Ыам ыйын 24 күнэ
Павлова Екатерина Евгеньевна Ыам ыйын 27 күнэ
Софронов Андрей Гавриилович Ыам ыйын 28 күнэ
Борисов Василий Александрович Ыам ыйын 28 күнэ
Петров Сахаян Степанович Ыам ыйын 28 күнэ
Власов Вадим Витальевич Ыам ыйын 29 күнэ

Олоҥхо театрын бар дьоно